Mahatma Gandhi Death Anniversary: తెలుగునేలతో గాంధీజీ అనుబంధం

Mahatma Gandhi Death Anniversary 2025: సత్యాహింసలతో భారత స్వాతంత్య్ర పోరాటాన్ని కొత్త పుంతలు తొక్కించిన యోధుడు.. మహాత్మా గాంధీజీ. దక్షిణాఫ్రికాలో నల్లవారికి ప్రతినిధిగా ఉంటూ అక్కడి బ్రిటిషర్ల మీద పోరాడిన గాంధీజీ స్వదేశానికి తిరిగివచ్చి, గోపాలకృష్ణ గోఖలే అనుచరునిగా స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో దూకారు. అనతి కాలంలోనే ఆయన భారతీయులకు తిరుగులేని నాయకుడిగా ఎదిగారు. గాంధీజీ నాయకుడిగా ఎదిగే కాలం నుంచే ఆయనకు తెలుగు నేతలతో, ఇక్కడి అనేక అంశాలతో అనుబంధం ఏర్పడింది. 1910 నుంచి 1940 మధ్యకాలంలో పలుమార్లు ఆయన ఆంధ్రదేశంలో పర్యటించి ప్రజలలో స్వాతంత్య్రోద్యమ ఆకాంక్షను రగిల్చారు. హైదరాబాద్ సంస్థానంలోనూ గాంధీజీ పర్యటన తాలూకూ నిదర్శనాలు నేటికీ చెక్కుచెదరకుండా భద్రంగా ఉండటం విశేషం. నేటి ఆ మహనీయుని 77వ వర్థంతి సందర్బంగా తెలుగునేలతో బాపూకున్న అనుబంధాన్ని స్మరించుకుందాం.

గాంధీజీ 1921 నుంచి 1942 వరకు పలు దఫాలుగా ఆంధ్ర, రాయలసీమ ప్రాంతాలలో పర్యటించారు. రాయలసీమలో ఆయన తొలి పర్యటన 1921 సెప్టెంబరు 20న జరిగింది. అప్పట్లో తిలక్ నిధి సేకరణకై తాడిపత్రి, సమీప ప్రాంతాల్లో పర్యటించిన బాపూజీ, అంటరానితనం, జూదం, తాగుడు, వ్యభిచారం వద్దని, హిందూముస్లింల ఐక్యత కావాలని పిలుపునిచ్చారు. తిరుగు ప్రయాణంలో సెప్టెంబరు 30న కర్నూలులో ఓపెన్ టాప్ జీపులో వీధుల్లో విరాళాలు స్వీకరించారు. సీమలో రెండవసారి 1929 మే 21న సతీసమేతంగా ఖద్దరు నిధి విరాళాల సేకరణకు ఆళ్లగడ్డ, నంద్యాల, పాణ్యం, కర్నూలు, కోడుమూరు, పత్తికొండ ప్రాంతాల్లో పర్యటించి, వేల మందితో కలిసి మిల్లు వస్త్రాలు తగలబెట్టి ఖద్దరు ధరించారు. మూడవసారి.. 1934లో గుత్తి ఉరవకొండ, హిందూపురం సభల్లో పాల్గొని అంటరానితనం పోవాలని, అది పోతేనే తన మనసుకు శాంతి లభిస్తుందని ఆవేదన వ్యక్తంచేశారు.

గాంధీజీ ఐదుసార్లు రాజమండ్రిలో బసచేశారు. తొలిసారి 1921 మార్చి 30న, అదేఏడాది ఏప్రిల్‌ 4న రెండవసారి, 1929 మే 6న మూడవసారి , 1933 డిసెంబర్‌ 25న నాల్గవసారి , 1946 జనవరి 20న.. ఇలా 5 సార్లు ఆయన పర్యటనలు సాగాయి. 1929,1933 నాటి పర్యటనల్లో ఆయన సీతానగరంలోని గౌతమీ సత్యాగ్రహ ఆశ్రమం(కస్తూర్బా ఆశ్రమం)లో బసచేశారు. నాడు గాంధీజీ వాడిన రాట్నం నేటికీ అక్కడ భద్రంగా ఉంది. 1929 మే 6న వీరేశలింగం హాల్‌ సమావేశంలో, పాల్‌ చౌక్‌(ఇన్నీస్ పేట) బహిరంగసభల్లో గాంధీజీ ప్రసంగించారు. నాడు రాజమండ్రి మెయిన్‌రోడ్‌లోని దేవతా భవన్‌లో గాంధీజీ విడిది చేశారు. తర్వాత రాజమండ్రి వచ్చిన సుభాష్ చంద్రబోస్ కూడా ఇదే భవనంలో బస చేయటం విశేషం. అలాగే.. 1921లో ఏఐసీసీ విజయవాడ సమావేశాలకు వచ్చిన గాంధీజీ, సతీ సమేతంగా మాగంటి అన్నపూర్ణమ్మ కోరిక మేరకు మార్చిలో ఏలూరులో పర్యటించారు. అక్కడి టౌనుహాలులో 10 వేల మంది సభికులను ఉద్దేశించి ప్రసంగించి, పౌరసన్మానం పొందారు. తిరిగి వెళ్లాక.. యంగ్ ఇండియా ఏప్రిల్ సంచికలో రాసిన వ్యాసంలో‘తెలుగువారు బలవంతులే కాదు.. వారు అత్యంత ఉదారులు’అని అన్నపూర్ణమ్మ గురించి ప్రస్తావించారు. 1929లో జిల్లాకు వచ్చినప్పుడు 48 గ్రామాల్లో 250 మైళ్ల దూరం ప్రయాణం చేశారు. మూడోసారి 1933లో.. అంటరానితనం నిర్మూలనకై డిసెంబర్‌ 26న జిల్లాలో పర్యటించారు.

ఇక.. విజయవాడలోనైతే ఏకంగా ఏడుసార్లు గాంధీజీ పర్యటించారు. తొలిసారి 1919 మార్చి 31న సిటీలోని రామ్మోహన్ రాయ్ లైబ్రరీలో సత్యాగ్రహం గురించి ఉపన్యసించారు. 1920, ఆగస్టు 23న సహాయనిరాకరణ ఉద్యమంలో భాగంగా నగర సభలో మాట్లాడుతూ.. బ్రిటిష్ వారి బిరుదులు వదిలేయాలన్నారు. ఏప్రిల్ 21, 1921న ఏఐసీసీ మీటింగ్ కోసం మూడోసారి నగరానికి వచ్చారు. నాటి అనుభవాలను మరుసటి నెల యంగ్ ఇండియా సంచికలో గాంధీజీ రాస్తూ..‘పింగళి వెంకయ్య పలు విదేశీ జెండాలను పరిశీలించి, మనకు కొన్ని నమూనాలు ప్రతిపాదించి ఒక చిన్న పుస్తకం తెచ్చి జాతీయపతాకం అవసరం గురించి ప్రచారం చేస్తున్నారు. గత నాలుగేళ్లుగా ప్రతి కాంగ్రెస్ మీటింగ్‌లోనూ దీనిని ప్రస్తావిస్తున్నారు. బెజవాడలో ఎరుపు (హిందూ రంగు), ఆకుపచ్చ (ముస్లిం రంగు) రంగులతో రాట్నం ఉన్న జెండాను చేయించి తెమ్మని నేను వెంకయ్యను అడగగా, ఆశ్చర్యకరంగా ఆయన 3 గంటల్లోనే తెచ్చారు’అని రాశారు. నాలుగోసారి ఏప్రిల్ 10, 1929న ఖద్దరు ప్రచారంకోసం, అయిదోసారి 16 డిసెంబర్, 1933 న హరిజనోద్ధరణ ప్రచారానికి, 1937, జనవరి 23న గుంటూరు తుఫాన్ బాధితులను పరామర్శించి వస్తూ బెజవాడలో ప్రసంగించారు. హిందీ ప్రచార సభ కార్యక్రమం కోసం 1946 జనవరి 21న చివరిసారి వచ్చారు. రెండుసార్లు బందరు నేషనల్ కాలేజీనీ గాంధీజీ సందర్శించారు.

ఇక శ్రీకాకుళం జిల్లాతో గాంధీజీకి గాఢానుబంధం ఉంది. 1921లో బెజవాడ ఏఐసీసీ సభకు వచ్చిన బాపూకి శ్రీకాకుళం నేతలు పొందూరు ఖద్దరును అందించగా, వాటిని చూసి ఆశ్చర్యపోయిన గాంధీజీ మరుసటి నెల యంగ్ ఇండియా సంచికలో ఆ ఖద్దరు, అక్కడి కార్మికుల నైపుణ్యాన్ని ప్రసంసించారు. 1927 డిసెంబర్‌ 2న గాంధీజీ వజ్రపుకొత్తూరు మండలం పూండి రైల్వేస్టేషన్‌ సమీపంలో 3 రోజులు బసచేసి, నౌపాడ ప్రాంత ఉప్పు రైతులతో సమావేశమయ్యారు. మర్నాడు మెళియాపుట్టిలో ఖాదీ షాపును ప్రారంభించారు. క్విట్‌ ఇండియా ఉద్యమం వేళ.. దూసి రైల్వే స్టేషన్‌‌లోనే ప్రజలనుద్దేశించి 15 నిమిసాలు ప్రసంగించి,ఒక మర్రిమొక్కను నాటారు. నేటికీ ఆ 83 ఏండ్ల వృక్షం అక్కడ ఉంది. దూసి రైల్వే స్టేషన్‌కు గాంధీజీ పేరు పెట్టాలనే డిమాండ్ ఉంది. ఇక.. స్వదేశీ ఉద్యమ సమయంలో కుమారుడు.. దేవదాస్‌ను గాంధీజీ పొందూరు పంపారు. ఆయన ఇక్కడి ఖద్దరు, కార్మికుల నైపుణ్యం మీద నివేదిక రాసి, కొన్ని బట్టలనూ తండ్రికి అందించారు. దీంతో ఆశ్చర్యపోయిన బాపూ, దీనిపై యంగ్ ఇండియాలో సంపాదకీయం రాయటంతో వాటికి దేశవ్యాప్తంగా పేరొచ్చింది. 1997లో ఆయన మనుమరాలు తారా భట్టాచార్య ఇక్కడికి వచ్చి ఒక గాంధీజీ విగ్రహాన్ని నెలకొల్పారు. ఇక… సింహపురి నేలపై బాపూజీ ఐదుసార్లు పర్యటించారు. 1921లో పల్లెపాడు పినాకినీ సత్యాగ్రహ ఆశ్రమాన్ని ప్రారంభించి, హరిజనులకు గ్రామ ప్రవేశం కల్పించారు. నెల్లూరు టౌన్‌హాల్‌లో తిలక్‌ చిత్రపటాన్ని ఆవిష్కరించారు. అనంతరం 1929,1933లోనూ కావలిమెట్ట ప్రాంతాల్లో పర్యటించి, ప్రసంగించారు. 1946లో చెన్నై పట్టణం వెళుతూ వచ్చారు. టౌన్‌హాల్‌లో బాపూజీ సమావేశాలు, వీఆర్‌ కాలేజీలో సభలు, పొణకా కనకమ్మ స్థాపించిన కస్తూర్బా బాలికల స్కూలు, రేబాల వారి నివాసంలో బాపూజీ బస వంటివి జిల్లావాసులుకు దక్కిన కొన్ని అదృష్టాలు. .

హరిజనోద్ధరణ ఉద్యమంలో భాగంగా 1927 ఏప్రిల్ 7న హైదరాబాద్ వివేకవర్ధిని హైస్కూల్లో బాపూ ప్రసంగించారు.‘రాట్నం కామధేనువు. ఖద్దరు ఉత్పత్తికి ఈ నగరం చాలా అనుకూలమని సరోజిని చెప్పింది. మీరు నా మెడలో వేసిన నూలుదండ హరిజనులు వడికినదని తెలిసి సంతోషపడ్డాను. నేటి నుంచి ఖద్దరునే ధరించండి’అంటూ ఆనాటి సభలో ప్రసంగించారు. ‘ఈ నగర వాసులు రూ. 12 వేల విరాళం అందించారు. ఈ దరిద్ర నారాయణుడిని ఇంత ధనంతో సత్కరించినందుకు కృతజ్ఞతలు’అని గాంధీ సభికులకు కృతజ్ఞతలు తెలిపారు. సందర్శకుల పుస్తకంలో నాడు హిందీలో రాసిన ఆయన సందేశం, నాటి ఫోటోలు, ఆయన కూర్చున్న వేదిక నేటికీ ఆ కాలేజీ గ్యాలరీలో భద్రంగా ఉన్నాయి. నాటి యాత్రలో నగర ప్రముఖుడైన ధన్‌రాజ్ గిరి తన రోల్స్ రాయిస్‌ కారును గాంధీజీ కోసం ఏర్పాటు చేశారు. ఈయన ప్రముఖ కవి.. గుంటూరు శేషేంద్ర శర్మ గారికి స్వయానా పిల్లనిచ్చిన మామగారు(ఇందిరాదేవి తండ్రి) కావటం విశేషం. మలిదఫాలో 1934లో మార్చి 9న కర్బలా మైదానంలో జరిగిన సభకు హాజరై అంటరానితనం పాపమని ప్రభోధించారు. అలాగే, 1942 క్విట్ ఇండియా ఉద్యమ ప్రచారంలో భాగంగా దక్షిణాదికి వెళుతూ కాజీపేట, వరంగల్ స్టేషన్లలో కాసేపు ఆగారు. ఆ సమయంలో ప్రజాకవి కాళోజీ నారాయణరావు, కాళోజీ రామేశ్వరరావు, భూపతి కృష్ణమూర్తి, ఎంఎస్ రాజలింగం, హయగ్రీవాచారి, ఎంఎస్ ఆచార్యల వంటి నాయకత్వంలో వేలాది జనం గాంధీని స్వాగతించారు. వరంగల్ వీధుల్లో గాంధీజీ పర్యటించిన వేళ.. ఆయన ఆయన వెంట వాహనంలో కాళోజీ ప్రభృతులు పాల్గొన్నారు. 1946, ఫిబ్రవరి 3,4 తేదీలలో మద్రాస్‌లో జరిగిన దక్షిణ భారత హిందీ ప్రచార సభలో పాల్గొని తిరిగొచ్చే క్రమంలో గాంధీజీ ఖమ్మం టౌన్ కాంగ్రెస్ వినతి మేరకు ఫిబ్రవరి 5న ఆగి, ప్రజలను ఉద్దేశించి ప్రసంగించారు. నాటి నగర కాంగ్రెస్‌ అధ్యక్షుడ గెల్లా కేశవరావు స్థానిక నేతలతో కలిసి 20 అడుగుల చెక్కబల్లలతో ఏర్పాటు చేసిన వేదిక నుంచి గాంధీజీ 15 నిమిషాల పాటు మాట్లాడారు. నాటి ఆయన ప్రసంగాన్ని మోటూరి సత్యనారాయణ తెలుగులోకి అనువదించారు. ఆ సభలోగాంధీజీ కార్యదర్శులు ప్యారేలాల్ గాంధీ, మహదేవ దేశాయ్‌తో పాటు కమలాదేవి బజాజ్ కూడా ఉన్నారు. తెలుగునేలపై గాంధీజీ నాటి పర్యటనలు, ఆ సమయంలో ఆయన ఇచ్చిన సందేశాలు తెలుగువారికి తీపి జ్ఞాపకాలుగా నేటికీ నిలిచే ఉన్నాయి.